Celem tego podręcznika jest zapewnienie Ci podstawowego zrozumienia tego, o czym musisz pamiętać przy pracy z młodzieżą. Wiele zostało napisane w zakresie psychologicznego i pedagogicznego aspektu pracy z młodymi i w żadnym wypadku nie będziemy w stanie zaprezentować wszystkich zagadnień. Mimo tego widzimy, że należy przygotować Cię na poniższe zagadnienia, gdyż może to wpłynąć pozytywnie na planowanie warsztatu i własne odpowiednie przygotowanie.
Specjalne potrzeby i problemy młodych
Jak możesz pamiętać z czasów, kiedy sam byłeś nastolatkiem, dorastanie wiąże się z ciągłym poszukiwaniem własnej tożsamości. W tym czasie także zaczynamy tworzyć indywidualny system wartości, który będzie miał duży wpływ na nasze dalsze życie. Jest to z reguły dość ciężki okres, często połączony z poczuciem osamotnienia i alienacji. Młodzi ludzie często czują się pozostawieni sami ze swoimi wewnętrznymi konfliktami i mają wobec siebie wiele wątpliwości. Młodzież desperacko szuka akceptacji u innych, ale jednocześnie chce być niezależna. Testowanie granic jest jednym z procesów, tak samo jak próba walki ze wszystkim i ze wszystkimi, którzy chcą ograniczyć ich wolność. Uzyskanie akceptacji rówieśników jest często bardziej istotne, niż posiadanie szacunku do samego siebie. Dlatego też największym wyzwaniem dla młodych ludzi jest konfrontacja pomiędzy ich idealnym sobą, a tym prawdziwym. Młodzi chcą być idealni na swój własny wymyślony sposób, by uzyskać jakże niezbędną akceptację innych. Wielu ma swoich idoli. Młode dziewczyny marzą o byciu artystką, aktorką lub piosenkarką. Młodzi chłopcy o byciu znanym muzykiem czy atletą. Podczas pracy z młodzieżą musisz zaakceptować to, że oni myślą na swój sposób i nie jest im łatwo pogodzić się z różnicą między ich prawdziwym, a tym idealnym „ja”.
Żebyś zapamiętał i zaakceptował to, w jaki sposób myślą i działają młodzi, zawsze możesz wykonać następujące ćwiczenie:
Wyobraź sobie, że wskazówki zegara biegną w przeciwnym kierunku i odbywasz podróż
w czasie.
Masz teraz 14 lat. Wyobraź sobie, co wtedy było dla Ciebie najważniejsze. Teraz zapisz trzy rzeczy (słowa), które były dla Ciebie najważniejsze i uszereguj je w kolejności od najważniejszego.
Zastanów się nad tym, czy Twoje odpowiedzi są podobne do tych dzisiejszych 14-latków? Na pewno są. Jeśli nam nie wierzysz, zapytaj grupę nastolatków co jest najważniejsze w ich życiu.
A teraz zastanów się co jest dla Ciebie najważniejsze obecnie. Zapisz trzy najważniejsze dla Ciebie rzeczy (słowa) i uszereguj w kolejności od najważniejszego.
Widzisz różnicę? Nawet jeśli niektóre rzeczy są takie same, zapewne nie są tak ważne, jak były wtedy, kiedy miałeś 14 lat.
Czemu?
„Podczas pracy z młodzieżą, nie popełnij błędu i nie przedstawiaj swoich wartości jako ważniejszych od ich wartości. Nie możesz dyskutować z młodzieżą na poziomie wartości.”Zdzisław Hofman, nauczyciel i trener, Fundacja Rozwoju Wolontariatu
Nasze wartości zmieniają się; im starsi jesteśmy, tym bardziej ewoluują. Jest niezmiernie trudne zrozumienie kogoś na podstawie wartości i największe konflikty wybuchają właśnie na podstawie różnic w tychże wartościach.
Największy konflikt pokoleniowy występuje najczęściej między pokoleniami najbliższymi sobie pod względem wieku. Z reguły to starsi nie rozumieją młodszych. Jest to stara prawda, ale nadal aktualna. Konflikt pokoleniowy pogłębia się tym bardziej, im stabilniejsza jest aktualna gospodarka. Nie istnieje tylko wtedy, gdy w danej społeczności występuje wiele zagrożeń, które mogą wpłynąć na cywilizację.
W jaki sposób znaleźć wspólny język z młodymi?
Odpowiedzią jest…
… budowanie relacji. Nawet jeśli nie zgadzasz się z kimś na poziomie wartości, nie dawaj za wygraną w budowaniu relacji między Wami. Spróbuj znaleźć coś, jakieś wspólne zainteresowania lub zadanie, które pomoże Wam się porozumieć.
Spróbuj zrobić coś, co pozwoli Wam na stworzenie czegoś razem, przeżycie wspólnie jakiegoś doświadczenia, np. śpiewanie, taniec, zabawa. Jednakże upewnij się, że ta osoba czy grupa może wykonać takie aktywności bez problemu.
… akceptacja drugiej osoby takiej, jaka jest. Nie znaczy to jednak, że musimy akceptować wszystkie zachowania. Nie wolno mieszkać akceptacji osoby z akceptacją określonego zachowania.
Spróbuj nie oceniać osoby stojącej przed Tobą i pamiętaj, że pierwsze wrażenie może być mylne. Ponadto nie możesz wykreować całego obrazu drugiej osoby bazując tylko na określonym zachowaniu.
… nie ujawnianie swoich oczekiwań wobec osoby, która może się poczuć nimi przytłoczona.
Bądź autentyczny, nie staraj się udawać. Pokaż kim jesteś, gdyż (szczególnie małe) dzieci obdarzone są świetnym instynktem i wiedzą, czy ktoś jest autentyczny czy fałszywy.
… okazywanie empatii i próba spojrzenia na sytuację z perspektywy drugiej osoby.
… skupienie się na tu i teraz, na osobie znajdującej się przed Tobą. Bądź pozytywny i skup całą uwagę na osobie czy grupie. To pomoże nie kreować przypuszczeń na temat innych osób.
… próba skupienia się szczególnie, nie zachowując się w sposób zbyt oczywisty, na tej osobie w grupie, która może być najbardziej wrażliwa, albo na liderze grupy.
Gdy grupa jest liczna
Trudniej jest nawiązać kontakt z dużymi grupami, dlatego musisz użyć określonych technik, które Ci pomogą. Relacja, jaką budujesz z grupą nie będzie głęboka, szczególnie, jeśli przeprowadzany przez Ciebie warsztat trwa tylko kilka godzin, jednak spróbuj zbudować dobrą atmosferę.
Przykłady takich technik znajdziesz w sekcji ze scenariuszami w tym podręczniku. Wybierz te, które są formą zabawy, dzięki czemu stworzysz dobrą atmosferę i pobudzisz energię w grupie. Więcej linków do dokumentów z ćwiczeniami pobudzającymi i tymi wspomagającymi pracę grupie znajdziesz na stronie YourKITE: www.yourkite.org.
Co pomaga młodym ludziom w uczeniu się?
Prezentuj krótko
Miej na uwadze, że ludzka koncentracja ma swoje granice i są one proporcjonalne do wieku. Im młodsza osoba, tym trudniej będzie jej pozostać skupionym przez dłuższy czas. Dlatego też zaplanuj osiągnięcie celu warsztatu w jak najkrótszym czasie, ponadto zaplanuj wystarczająco dużo przerw i ćwiczeń pobudzających, żeby utrzymać zaangażowanie uczestników.
Prezentuj interaktywnie
Jak wspomnieliśmy wcześniej, najlepszym sposobem uczenia się dla młodych ludzi jest nauka poprzez doświadczenie. Dlatego też warsztat, który przygotowujesz, powinien zaangażować uczestników tak bardzo, jak tylko się da. Jeśli musisz coś zaprezentować, skróć prezentację do maksymalnie 10 minut na raz. Kiedy Twoi nastoletni uczestnicy zaczną tracić zainteresowanie tym, co mówisz, jest to dla Ciebie znak, że czas zmienić metodę i zaangażować uczestników w ćwiczenie. Zagrajcie w szybką grę dla odświeżenia i pozwól uczestnikom się rozruszać. Jest to dobry sposób również wtedy, gdy robicie dłużej trwające zadania, np. rysowanie plakatu. Pozwól uczestnikom na chwilę przerwy i spraw, żeby się poruszali.
Pozwól im kierować
Nie oznacza to, że powinieneś pozwolić uczestnikom zrobić warsztat całkowicie samym. Znaczy to raczej, że choć raz na jakiś czas powinieneś obrać rolę prowadzącego i prowadzić ich bez zbytniej ingerencji w to, jak chcą osiągnąć cel zadania. Ponadto okaż uznanie wobec pomysłów i opinii uczestników poprzez spytanie całej grupy lub innych osób o tym, co sądzą/czują na ten temat, a także czy mają inne pomysły, lub zrobiliby coś w odmienny sposób.
Niech poczują się bezpiecznie
Najlepiej uczymy się, gdy mamy poczucie bezpieczeństwa – oznacza to, że jesteśmy bardziej skłonni zaryzykować z nowymi pomysłami i próbować nowych rzeczy. Szczególnie dla młodej osoby poczucie bezpieczeństwa w grupie jest na tyle istotne, że znacząco wpłynie na jej poziom aktywności na warsztacie. To, co pozwala nam czuć się bezpiecznie różni się tak, jak różnią się ludzie, i warto o tym pamiętać. Mimo tego, mamy kilka wskazówek, które mogą pomóc w stworzeniu „bezpiecznego środowiska”
Pomóż uczestnikom lepiej się zapoznać. Zbuduj pozytywną atmosferę zaufania przez granie z uczestnikami w grę w imiona, żeby lepiej się poznać (sprawdź scenariusze do wstępu). Dawaj im też małe zadania i miksuj grupy tak często, jak to możliwe. Stwórz kontrakt z grupą. Razem z grupą zdefiniujcie to, w jaki sposób chcecie razem pracować. Miej na uwadze to, że organizowanie zasad z młodymi ludźmi może zająć więcej czasu, bo może będziesz musiał rozpracować, dlaczego niektóre zasady są ważniejsze od innych. Bądź konsekwentny i nie zezwalaj na wyjątki od reguł, bo możesz stracić autorytet w grupie.Pozwól im zrozumieć cel warsztatu i konkretnych zadań. Tak jak i dla dorosłych, dla młodych również istotne jest, żeby wiedzieć co dobrego przyniesie im nauka określonej rzeczy. Pomóc mogą przykłady z życia wzięte, kiedy i jak będą mogli wykorzystać zdobytą wiedzę i umiejętności. W przeciwieństwie do dzieci, które często uczą się dla samej przyjemności uczenia, młodzież i dorośli muszę mieć powód do nauki.Zmieniaj rozmiary grup. Wielu młodych ludzi łatwiej wyraża siebie i swoje emocje w parach lub małych grupach. Jednakże są też Ci, którzy preferują bardziej bezosobowe, duże grupy. Obserwuj jak uczestnicy reagują w grupach o różnej wielkości i dopasowuj je względem obserwacji. Zbuduj zaufanie do swojej osoby. Uczestnicy mogą wyobrazić sobie Ciebie jako szkolnego nauczyciela. Pomóż im zrozumieć, czym jest warsztat, i że jest kluczowe to, aby uczestnicy sami byli jak najbardziej aktywni. Im bardziej aktywni będą, tym więcej się nauczą. Pokaż im jakim typem osoby jesteś. Opowiedz coś o sobie, gdzie pracujesz i jakie masz hobby. Spróbuj stworzyć dobrą atmosferę poprzez uśmiech i żarty.
Bądź elastyczny
Musisz być dobrze przygotowany do warsztatu i mieć jasną wizję jego struktury, żeby atrakcyjnie przestawić go innym. Powinieneś natomiast być wystarczająco elastyczny, żeby zaadaptować program warsztatu do nieprzewidzianych sytuacji w danej grupie. Unikaj trzymania się planu za wszelką cenę. Przygotuj kilka dodatkowych zadań i wiedz, które części warsztatu możesz pominąć, jeśli będziesz musiał.
Zbuduj nić porozumienia
Spróbuj sprawić, żeby ludzie Cię polubili. Jeśli grupa Cię nie polubi, nie zechce z Tobą współpracować. Dlatego też bądź przyjacielski od początku, uśmiechaj się i miej poczucie humoru. Rozmawiaj z młodymi również w czasie przerw i odpowiedz na ich wątpliwości, jeśli jakieś Ci przedstawią.
Ważne jest również poznanie ich imion i może wspomnienie o czymś, co Was łączy. Jednak to nie znaczy, że powinieneś brać czyjąś stronę w przypadku konfliktu. Wysłuchaj i pozwól im pokazać swój punkt widzenia, ewentualnie pokaż im punkt widzenia drugiej osoby.
Zapewnij pozytywną ocenę zwrotną
Młodzież chce uzyskać aprobatę i dlatego pozytywna ocena zwrotna jest dla nich bardzo ważna. Jeśli Cię lubią i szanują, Twoja akceptacja będzie wysoce przez nich ceniona, dlatego nie zapomnij o ocenie grupy po każdym ćwiczeniu oraz na końcu warsztatu.