ROZDZIAŁ 7 Doradztwo zawodowe

7.1      Podstawowe informacje

Celem tego rozdziału jest wsparcie Cię podstawowymi informacjami o rynku pracy dla młodych ludzi, z którymi będziesz się spotykał. Pomożemy Ci zainspirować ich do przemyślenia swoich ścieżek kariery. Otrzymasz wiedzę dotyczącą kluczowych informacji na temat planowania swojej kariery, najważniejsze terminy dotyczące rynku pracy oraz kilka narzędzi, które pomogą Ci ocenić zawodowe predyspozycje. Na końcu rozdziału zaproponujemy Ci kilka ćwiczeń, które będziesz mógł wykorzystać podczas spotkań z młodzieżą. Nie musisz wykonać wszystkich scenariuszy – tylko te najbardziej odpowiednie dla Ciebie i słuchaczy. Nie wahaj się ich zmodyfikować, jeśli uznasz to za niezbędne.

Znajdź czas na właściwe wykonanie wszystkich ćwiczeń i zadań opisanych poniżej. Łączy się to z wyszukiwaniem odpowiednich materiałów dla siebie i w Twoim języku, z przeczytaniem zaproponowanych tekstów oraz z przetestowaniem narzędzi, zanim przedstawisz je młodym ludziom, z którymi będziesz się spotykał.

Życzymy Ci powodzenia!

7.2      Zacznijmy!

“Jaki zawód chciałbym wykonywać w przyszłości?” Czy pamiętasz, kiedy po raz pierwszy zadałeś sobie to pytanie na serio? Kim chciałeś być? Dlaczego wybrałeś ten zawód? Zastanów się chwilę i zapisz odpowiedzi:

 

• Miałem……… lat, kiedy po raz pierwszy poważnie zastanowiłem się nad tym, kim chcę być w przyszłości.

 

• Chciałem zostać ……………………………………………………………………………………………
• Wybrałem ten zawód, bo………………………………………………………………………

Jeśli Twoje studia, działalność wolontariacką, hobby czy praca są podobne do zawodu, który rozważałeś w przeszłości i jeśli jesteś z nich usatysfakcjonowany, to masz szczęście. Większość młodych ludzi nie ma pojęcia, kim chcieliby być w przyszłości lub ich decyzja jest przypadkowa, w zależności od zawodów, z którymi się już spotkali. Z reguły są to zawody takie jak nauczyciel, sprzedawca, policjant, lekarz, aktor itp. Dlatego też jest ogromnie ważne, by rozszerzyć ich horyzonty w tym zakresie, pokazać inne, nowe zawody z ciekawymi perspektywami na rozwój (więcej na ten temat w rozdziale: O przyszłych zawodach). Czasem młodzi nie są gotowi nawet na myślenie o swojej karierze zawodowej, czy w ogóle o przyszłości. W takim wypadku lepiej rozpocząć rozmowę od pytania, jak wyobrażają sobie siebie w wieku 30 lat, gdzie będą żyli, jak będzie wyglądać ich dom czy mieszkanie, jakich ludzi widzą dookoła, w jaki sposób spędzają dzień itp.

Kontynuujmy z Twoimi wspomnieniami. Czy otrzymałeś jakąś pomoc w wyborze swojego zawodu? Skąd wiedziałeś, że ten zawód będzie dla Ciebie odpowiedni? Jak dopasowałeś do niego swoją dalszą edukację? Zastanów się i zapisz odpowiedzi:

• Taką pomoc w wyborze zawodu otrzymałem i od następujących ludzi/organizacji/instytucji: ………………………………………………………………………………………..…
• Nie otrzymałem żadnej pomocy w wyborze zawodu. Poradziłem sobie sam. Teraz myślę, że

…….………………………………………………………………………………………………

• Wiedziałem, że będę dobrym………………………(nazwa zawodu, który wybrałeś), gdyż…………………………………………………………………………………………………….…………….
• Po zdecydowaniu się na zostanie …………………………(nazwa zawodu, który wybrałeś), tak zaplanowałem dalszą edukację: ……………………………………………………………………………..
• Inne decyzje, które podjąłem, to: ……………………………………………………………………………………

Jeśli ponownie byłeś w stanie udzielić odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania, jesteś szczęściarzem. Większość młodych ludzi nie planuje swojej ścieżki kariery i nie otrzymuje żadnej profesjonalnej pomocy w odkryciu swoich mocnych i słabych stron (więcej na temat tego, jaką pomoc mogą uzyskać w: Doradztwo zawodowe – z czym to się je?).

7.3      Bycie autorytetem

Zakładając, że będziesz spotykać się z dużo młodszymi od siebie ludzi, musisz zaakceptować to, że najpewniej będziesz dla nich autorytetem. Autorytet to osoba, której przykład, sukces, zachowanie, doświadczenie itp. może być powtórzone przez innych. Nie musisz być ekspertem w doradztwie zawodowym. Twoją rolą jest zainspirowanie ich, sprawienie, że uwierzą w siebie („tak, potrafisz!”), przekazanie im podstawowych informacji.

Potencjalny wpływ Twoich rad na przyszłe decyzje podjęte przez Twoich słuchaczy będzie większy, jeśli:

• użyjesz przykładów z własnego życia,
• w jasny sposób wyjaśnisz najważniejsze punkty swojego przekazu,
• użyjesz prostego języka i konstrukcji, także prostych fraz,
• będziesz zadawać pytania, żeby podtrzymać zainteresowanie młodych Twoją wypowiedzią,
• wspomnisz, co zrobiłbyś inaczej, gdybyś był znów w wieku swoich słuchaczy,
• zostawisz wystarczająco dużo czasu na pytania i pozwolisz młodzieży zapytać o to, co naprawdę ich martwi i czego naprawdę chcieliby się dowiedzieć.

Pamiętaj też, że lepiej powiedzieć mniej, za to dosadniej, niż mówić dużo, ale pobieżnie. Postaraj się skupić na tym, co jest naprawdę ważne. Przed spotkaniem zapisz sobie maksymalnie trzy kluczowe przesłania. Na przykład, jeśli studiujesz informatykę lub jesteś programistą, Twoja lista najważniejszych rzeczy do przekazania może wyglądać w następujący sposób:

• uczenie się to zabawa, jeśli sam wybierasz, czego chcesz się uczyć,
• znajomość angielskiego to bilet wstępu do całego świata,
• książki o tematyce science fiction stymulują wyobraźnię.

Ludzie kochają przykłady z życia i historie. Byłoby świetnie, gdybyś mógł podzielić się kilkoma z Twojego życia; takimi, które zilustrują to przesłanie, jakie chcesz zaprezentować. Dzięki nim Twoi słuchacze będą mogli lepiej zrozumieć i zapamiętać Twoją wypowiedź.

Na przykład, zamiast mówić, że znajomość języków obcych jest dziś bardzo ważna, opowiedz historię: “Gdy miałem kilkanaście lat, grupa turystów z Ameryki odwiedziła moje miasto. Zapytali mnie o drogę do naszej biblioteki. Mimo tego, że miałem lekcje angielskiego w szkole, nie potrafiłem im opisać drogi. Myślałem, że umrę ze wstydu! Wtedy zdecydowałem się, że nauczę się na pamięć nowych słówek, będę odrabiać pracę domową i nawet, że będę uczyć się angielskiego w wolnym czasie, korzystając z Internetu. Dziś, dzięki dobrej znajomości tego języka, pracuję w międzynarodowej firmie”.

Możesz też zostać “przetestowany” przez słuchaczy. Mogą zadawać pytania prowadzące do „nieprawidłowych” odpowiedzi w środowisku szkolnym (np. że zrezygnowałeś ze studiów, bo były zbyt nudne). Po prostu bądź szczery!

7.4      Doradztwo zawodowe – z czym to się je?

Gdy poprosiliśmy Cię o przypomnienie sobie, czy otrzymałeś pomoc w wyborze zawodu i jakiego rodzaju pomoc to była, na myśli mieliśmy to, czy otrzymałeś pomoc doradcy zawodowego. Doradztwo zawodowe oznacza wsparcie ludzi (niekoniecznie młodych) i pomoc im w podjęciu decyzji związanych z edukacją (tj. jaką szkołę wybrać), z wyborem szkolenia / kursu (np. jakiego nowego języka obcego powinni zacząć się uczyć) lub z tym, jaki zawód wybrać. Dotyczy to też pomocy tym, którzy mają już pracę, ale chcieliby się douczyć, przekwalifikować, zmienić zawód czy też rozwinąć go w inny sposób.

Doradztwo zawodowe składa się z:

informacji o karierze – zapewnianie informacji na temat, na przykład: które zawody są potrzebne na rynku pracy, z którymi zawodami wiąże się największe ryzyko bezrobocia, jakie są konkretne zadania w danym zawodzie i na danym stanowisku, jaką szkołę/kurs trzeba ukończyć, aby móc pracować w danym zawodzie, które zawody wymagają egzaminów certyfikacyjnych różnych umiejętności, jakie umiejętności są najwyżej cenione przez pracodawców, jak złożyć podanie o pracę itp.

porad dotyczących kariery – zapewnianie doradztwa na podstawie konkretnych spraw konkretnych ludzi (tj. ocena czyichś mocnych i słabych stron, przyporządkowanie zawodu, który jest dla danej osoby najbardziej odpowiedni).

Informacje dotyczące zawodów są coraz częściej dostępne w Internecie.

W Polsce najdokładniejsze informacje o różnorakich zawodach znaleźć można na stronie: www.praca-enter.pl. Ten portal zawiera katalog ponad 130 zawodów opisanych w następujący sposób:

• jakie są główne zadania, które wykonuje się na danym stanowisku,
• gdzie i w jakich warunkach się pracuje,
• jakie umiejętności są potrzebne do pracy,
• jaki styl pracy związany jest z danym zawodem,
• jak zdobyć dany zawód,
• użyteczne linki,
• lista zawodów podobnych do oglądanego.

Na stronie znajdziesz także:

• przewodnik po rynku pracy (jak szukać pracy, jak szukać pracy zagranicą, jak zdobyć doświadczenie, jak rozwinąć umiejętności zawodowe, jak wybrać zawód, jak założyć własny biznes, jak otrzymać zasiłek dla bezrobotnych),
• narzędzie o nazwie “Twój Potencjał”, które pozwoli Ci ocenić swoje umiejętności i kwalifikacje (więcej o tym w: Jaki kolor ma Twój spadochron?).

Warto też zapoznać się z katalogiem zawodów przedstawionym na oficjalnej stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (choć od pewnego czasu nie był uaktualniany): https://doradca.praca.gov.pl/d2k5/zawody.

Inną popularną stroną, którą można polecić w Polsce, jest www.pracuj.pl. Można tam nie tylko nauczyć się w jaki sposób pisać CV (na podstawie gotowych szablonów), zapoznać się z głównymi trendami (tj. które zawody są najbardziej poszukiwane przez pracodawców), ale także wziąć udział w symulacji rozmowy kwalifikacyjnej i nauczyć się jak szukać pracy oraz jakich błędów unikać. Można tam również stworzyć swój profil pracownika (widoczny dla pracodawców) oraz odpowiadać na oferty pracy.

W Rumunii młodzi ludzie mogą znaleźć informacje o pracy dostępnej na rynku poprzez specjalne strony internetowe, takie jak:

Narodowa Agencja Pracy, gdzie ludzie mogą szukać pracy, a firmy dodawać oferty: http://www2.card-profesional.ro/,

https://cariera.ejobs.ro/ – ten portal działa jak tablica ogłoszeń o pracy, ale zapewnia także usługi doradztwa zawodowego online (historie o sukcesach, artykuły z poradami na temat CV, rozmów kwalifikacyjnych, które kompetencje rozwinąć itp.)

www.hipo.ro – strona również działa jak tablica ogłoszeń, również zapewnia usługi doradztwa zawodowego online (historie o sukcesach, artykuły z poradami na temat CV, rozmów kwalifikacyjnych, które kompetencje rozwinąć itp.)

www.myjob.ro – ta strona także działa jak tablica ogłoszeń, też zapewnia usługi doradztwa zawodowego online (historie o sukcesach, artykuły z poradami na temat CV, rozmów kwalifikacyjnych, które kompetencje rozwinąć, itp.)

 

Doradztwo zawodowe – choć potrzebuje indywidualnego podejścia – przeprowadza się albo w rozmowach w cztery oczy, albo w małych grupach. Mogą przyjąć formę warsztatów dotyczących planowania kariery (jedną najpopularniejszych metodologii planowania kariery jest tzw. „Spadochron”; więcej o tym sposobie, na której bazowany jest kurs w: Jaki kolor ma Twój spadochron?

W Polsce można skorzystać z bezpłatnej pomocy doradcy zawodowego w następujących instytucjach/organizacjach:

• Powiatowe Urzędy Pracy – choć usługa dostępna jest tylko dla zarejestrowanych bezrobotnych,
• Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej, działające w każdym z 16 Wojewódzkich Urzędów Pracy. Centra oferują doradztwo indywidualne, warsztaty grupowe oraz wsparcie psychologa. Są agencjami pracy i oferują usługi dostępne są dla wszystkich,
• akademickie biura karier – usługi dostępne dla studentów i absolwentów danej uczelni wyższej; działają w większości szkół wyższych,
• Ochotnicze Hufce Pracy to państwowe jednostki, których celem jest zapobieganie przez społecznym wykluczeniem młodych ludzi (w tym przed bezrobociem). Oferują doradztwo zawodowe i inne usługi związane z zatrudnieniem (tj. Mobilne Centra Informacji Zawodowej, kluby pracy, Młodzieżowe Centra Kariery). Więcej na: ohp.pl,
• poradnie pedagogiczno-psychologiczne oferują szeroki wybór usług dla dzieci i ich rodziców, w tym doradztwo i informacje zawodowe,
• publiczne gimnazja – szkolny doradca zawodowy powinien dostarczyć informacje o różnych profesjach, potencjalnych liceach, które ktoś może wybrać, oraz pomóc ocenić umiejętności i predyspozycje,
• organizacje pozarządowe działające na polu aktywności zawodowej, przeciwdziałania bezrobociu i wspierania przedsiębiorczości. Aby znaleźć taką w Twojej okolicy, odwiedź bazę największych organizacji pozarządowych w Polsce bazy.ngo.pl i wybierz: przeciwdziałanie bezrobociu, wsparcie przedsiębiorczości,
• inne instytucje i organizacje, np. lokalna biblioteka publiczna, jeśli taka działalność jest potrzebna i są na nią fundusze. Poszukaj informacji w okolicy.

Aby uzyskać profesjonalne doradztwo zawodowe w Rumunii, należy udać się do tych miejsc:

• doradztwo zawodowe zapewnione przez lokalne agencje pracy;
• doradztwo zawodowe zapewnione przez organizacje pozarządowe skupiające się na pomaganiu młodym ludziom w wejściu na rynek pracy;
• doradztwo zawodowe zapewnione przez szkoły i uniwersytety poprzez biura i centra karier;
• wyspecjalizowane strony www, takie jak testcariera.ro/, http://consilieresiorientare.ro/;
• ostatnio niektóre firmy stworzyły własne programy i centra zarządzania karierą.

 

7.5      Główne zagadnienia niezbędne do wyboru zawodu

Proponujemy Ci, żebyś uświadomił swoim młodym słuchaczom główne zagadnienia, o których muszą wiedzieć, zanim zdecydują się na konkretny zawód.

• To jest ich decyzja, jaki zawód wybiorą – gdyż to ich życie od niej zależy! Może się zdarzyć, że rodzina czy przyjaciele będą ich zachęcać, żeby zostali lekarzem, prawnikiem, rolnikiem, albo żeby przejęli rodzinną firmę itp. Jednak oni powinni szukać własnej drogi.
• Wybór zawodu nie musi być wyborem na całe życie. Z wiekiem ich zainteresowania i wartości się zmienią, podobnie warunki od nich niezależne, dlatego też powinni zachować elastyczność i być otwartym na coś nowego, nawet jeśli ciężko jest im sobie to teraz wyobrazić.

Gdy będą rozważać swoją zawodową przyszłość, muszą wziąć pod uwagę także:

• swoje predyspozycje, takie cechy jak temperament czy zdolności, które mogą dany zawód uczynić dla nich łatwiejszym, bądź trudniejszym (np. argumentowanie, orientację w terenie, siłę, koordynację ruchową, słuch),
• swoje wartości, czyli co jest dla nich ważne: niezależność, akceptacja, respekt, harmonia, piękno, pomoc innym, rodzina, pieniądze Niektóre zawody umożliwiają realizację konkretnych wartości, np. zawód opiekuna osób starszych umożliwia pomoc innym,
• swoje zainteresowania, czyli jakie działanie im się podoba, co ich angażuje i uszczęśliwia. Zachęć ich do spróbowania czegoś nowego i zdobycia doświadczeń w wielu różnych dziedzinach – może akurat jakaś konkretna dziedzina tylko czeka na odkrycie? Zarekomenduj wolontariat i podaj za przykład własne doświadczenie wolontariackie (jeśli je posiadasz), aby pokazać, że taka praca pomaga w rozwoju osobistym,
• trendy na rynku pracy, czyli realne możliwości pracy w danym zawodzie. Powinni poszukać trendów dotyczących zawodów, które ich interesują, sprawdzić które zawody „wymierają”, tj. w których będzie bardzo trudne lub prawie niemożliwe znalezienie pracy, które zawody są deficytowe (czyli jest duża szansa na znalezienie w nich obecnie pracy) i które są zawodami przyszłości (można przewidzieć, że z takim zawodem będzie można z łatwością znaleźć pracę w przyszłości; więcej o tej ostatniej kategorii zawodów w: O zawodach przyszłości),
• mobilność, czyli ich gotowość do przeprowadzki do innego miasta czy kraju. Czy chcieliby zostać tam, gdzie się urodzili lub studiowali, czy też nie mają nic przeciwko zmianie miejsca zamieszkania?

 

7.6      O zawodach przyszłości

Wraz ze światem ewoluuje rynek pracy. Wyjaśnij swoim młodym słuchaczom, że najlepiej byłoby wybrać taki zawód, który wykazuje potencjał do znacznego wzrostu popularności. Kluczem jest takie zaplanowanie kariery, aby ich wybrany zawód był pożądany za kilka lat, a nie wyeliminowany.

Dlatego też fundamentalne jest, żeby znaleźć informacje o długoterminowych trendach na rynku pracy – w różnych zaufanych źródłach, zarówno internetowych, jak i analogowych. Zawsze weryfikuj informację, którą otrzymasz, bo wybór zawodu jest zbyt istotny, żeby bazować go na jednym tylko źródle.

Oto przykłady najpopularniejszych trendów:

• starzejące się społeczeństwo sprawi, że zwiększy się zapotrzebowanie na pracowników służby zdrowia, takich jak lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, pielęgniarze domowi i farmaceuci;
• z ciągłym rozwojem technologicznym wzrośnie rynek pracy dla informatyków i pracowników działu IT, np. programistów, specjalistów bezpieczeństwa, administratorów sieci;
• alternatywne źródła energii takie, jak energia wietrzna, słoneczna i biopaliwa stworzą nowe ścieżki możliwości kariery – od mechaników do naukowców i inżynierów, gdyż te rodzaje energii będą coraz ważniejsze;
• ponieważ nadal rozwijać się będzie światowa gospodarka, potrzebni będą specjaliści od prawa międzynarodowego, podatków, prawa pracy czy regulacji dot. środowiska w różnych krajach;
• świat marketingu dotyczy edukacji konsumenckiej, dlatego potrzebni będą specjaliści w zakresie blogów, newsletterów, artykułów online, państwowych dokumentów oraz przygotowywania raportów.

 

7.1      Jakiego koloru jest Twój spadochron?

„Jakiego koloru jest Twój spadochron?” to świetny podręcznik dla ludzi poszukujących pracy i tych, którzy chcą zmienić zawód, opublikowany przez Richarda Bollesa, przetłumaczony na 21 języków raz na bieżąco aktualizowany. Autor zachęca do znalezienia takiej pracy, która nada życiu nowe znaczenie. Pyta o umiejętności, z których korzystamy z przyjemnością, i w jakich dziedzinach chcielibyśmy ich używać. Daje też mnóstwo praktycznych porad w jaki sposób szukać pracy. Mocno zachęcamy Cię do przeczytania tej książki. Może ona zmienić to, w jaki sposób myślisz o swojej karierze.

Kluczem do warsztatów dotyczących planowania kariery w tej metodologii jest znalezienie swoich „talentów” – zdolności (mocnych stron), dzięki którym w niektórych dziedzinach możemy uzyskać ponadstandardowe wyniki i które dają nam satysfakcję. Zdolności można odkryć poprzez poszukiwanie swoich osiągnięć. Każdy ma osiągnięcia – oznacza to rzeczy, z których jesteśmy szczególnie dumni. Nie muszą być olbrzymim sukcesem, takim jak wygranie konkursu. W przypadku młodzieży gimnazjalnej mogą to być, na przykład: organizacja wspaniałej imprezy urodzinowej, bardzo dobra opieka nad psem, czy pomoc koledze w przygotowaniu do sprawdzianu z fizyki. Kolejnym krokiem jest znalezienie zawodów, w których można wykorzystać takie zdolności. Ich identyfikacja wymaga wiedzy o zawodach, dlatego też powinna być przeprowadzona z doradcą zawodowym lub poprzez narzędzie online posiadające algorytm łączący zdolności z odpowiednimi zawodami.

Istnieją przynajmniej dwa narzędzia online oparte na tej metodologii:

eParachute – stworzone przez Richarda Bollesa i jego zespół, dostępne w języku angielskim za niewielką opłatą: http://eparachute.com/,

Twój Potencjał – polskie narzędzie stworzone przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, dostępne na stronie www.praca-enter.pl. Gorąco zachęcamy do rejestracji na tej stronie i poświęcenie ok. 2-3 godzin na identyfikację Twoich osiągnięć, wyborze Twoich zdolności, które kryją się za tymi osiągnięciami oraz opisanie swojego wymarzonego miejsca pracy. Narzędzie połączone jest z katalogiem ponad 130 zawodów. Po ukończeniu wszystkich etapów otrzymasz listę 10 zawodów, które mogą być odpowiednie dla Ciebie.

Aby przeczytać więcej o samej metodologii, zajrzyj na stronę Roberta Bollesa: http://www.jobhuntersbible.com/.