Zbierz informacje
Postaraj się zebrać tak wiele informacji na temat uczestników warsztatu, jak tylko możliwe. Im więcej się o nich dowiesz, tym łatwiej będzie Ci stworzyć warsztat idealnie dopasowany do potrzeb danej grupy i tym większe będzie zadowolenie uczestników z przeprowadzonego warsztatu.
Pytania, które możesz zadać / Informacje, które powinieneś uzyskać przed warsztatem:
- Jaki jest wiek uczestników?
- Jakiej płci są uczestnicy w grupie?
- Czy uczestnicy się znają, czy spotkają się po raz pierwszy?
- Czy w grupie znajdują się osoby o specjalnych wymaganiach, na przykład osoby z niepełnosprawnościami??
- Jeśli przeprowadzasz warsztat w szkole, zapytaj o atmosferę w grupie. Czy jej członkowie są dobrze zintegrowani, czy nie?
- Postaraj się dowiedzieć, czy grupa lub jej poszczególni uczestnicy brali już wcześniej udział w podobnym warsztacie.
- Jeśli szkolenie jest organizowane przez jakąś instytucję lub organizację (np. szkołę, organizację pozarządową), która zaprasza Cię jako trenera, warto wiedzieć, w jaki sposób rekrutują uczestników szkolenia (czy byli to ochotnicy, czy zostali przez kogoś wybrani), co uczestnicy wiedzą od organizatora na temat szkolenia, czy mogą być zainteresowani wykonywaniem jakichś zadań po jego zakończeniu (np. czy byliby zainteresowani poinformowaniem o efektach szkolenia w swojej szkole lub organizacji pozarządowej, w której działają).
Zaprojektuj warsztat
Zdefiniuj temat warsztatu
Niezależnie od tego, czy zdefiniujesz temat warsztatu samodzielnie, czy ktoś poprosi Cię o zrobienie warsztatu na wybrany temat, musisz pamiętać o następujących kwestiach:
Przeprowadź warsztat tylko na temat, który Cię interesuje i o którym coś wiesz. Bądź pewny tematyki, którą chcesz zaprezentować. Dlaczego jest to ważne?
- Poziom tej pewności wpływa na komunikację niewerbalną. Możesz kontrolować to, co mówisz, ale jest bardzo ciężko kontrolować mowę ciała, szczególnie jeśli nie jesteś doświadczonym mówcą.
- W rezultacie wątpliwości i pytań zgłaszanych przez uczestników, mogą powstać trudne sytuacje. Dlatego jest istotne, żeby Twoja postawa odzwierciedlała to, co mówisz podczas warsztatu.
Przeprowadzaj warsztaty dotyczące tych tematów, do których jesteś przygotowany. Podczas warsztatu to Ty powinieneś być ekspertem. Daj sobie czas na przygotowanie – przeczytaj publikację bądź książkę, przejrzyj Internet pod kątem tematyki szkolenia. Upewnij się, że dokładnie wiesz, co chcesz powiedzieć i zrobić. Jeśli nie jesteś do końca pewien, czego właściwie próbujesz nauczyć innych, albo jeśli nieustannie korzystasz z notatek, szybko stracisz wiarygodność w oczach uczestników.
Zdefiniuj cel
Żeby uszczegółowić temat i być w stanie zdefiniować tytuł i zawartość warsztatu, najpierw musisz określić jego cel. Cele to opis rezultatów, jakie chcesz osiągnąć poprzez przeprowadzenie warsztatu. To opis tego, co uczestnicy warsztatu powinni wiedzieć i móc zrobić po jego zakończeniu.
Oto trzy główne pytania, jakie powinieneś sobie zadać, zanim zaczniesz przygotowywać warsztat:
- Po co? – Po co potrzebny jest trening? Co chcesz dzięki niemu osiągnąć? Jaki jest jego cel? Dla kogo jest odpowiedni?
- Co? – Czego potrzebujesz do tego, by osiągnąć założone cele?
- Jak? – Które metody są najbardziej odpowiednie do tego warsztatu?
Aby odpowiedzieć na wszystkie trzy pytania musisz:
Zebrać informacje o ludziach, których będziesz szkolić oraz ich potrzebach. Poza próbą znalezienia odpowiedzi na pytania, które przedstawiliśmy wcześniej, przed warsztatem powinieneś zadać następujące pytania:
- Czemu potrzebują/chcą szkolenia?
- Jakich efektów oczekują po warsztacie?
- Co już wiedzą na dany temat?
- Co chcą zrobić w przyszłości z wiedzą uzyskaną na warsztacie?
Zdefiniuj, co Twoim zdaniem powinni myśleć i czuć na końcu warsztatu. To ważne, gdyż ludzie muszą mieć dobre podejście, żeby się czegoś nauczyć, muszą być otwarci i widzieć korzyści z udziału w szkoleniu. Muszą również chcieć wykorzystać w praktyce to, czego się nauczyli. W przeciwnym wypadku nic w rezultacie warsztatu w ich funkcjonowaniu się nie zmieni.
Na podstawie informacji, które zbierzesz, powinieneś rozpisać cele szkolenia oraz efekty, które chcesz osiągnąć podczas warsztatu.
Cele szkoleniowe danego warsztatu opisują to, co chcesz, aby ludzie byli w stanie zrobić po jego zakończeniu.
Zdefiniowanie celów pomoże Ci określić zawartość warsztatu. Pomoże Ci też podjąć decyzję, czym zająć się podczas szkolenia, a z czego zrezygnować. Cele odnoszą się również do potrzeb, które ma dana grupa. Do czego potrzebne jest im szkolenie i co ma pomóc im osiągnąć?
Cele powinieneś przedstawić szczegółowo, konkretnie i tak, by można je było zmierzyć, np.:
Warsztat o wolontariacie:
Szeroko zdefiniowany cel:
Uczestnicy dowiedzą się czym jest wolontariat oraz w jakie czynności z nim związane mogą się zaangażować.
Sprecyzowany cel
Uczestnicy:
Stworzą jedną, spójną definicję wolontariatu.
Zidentyfikują 6 typów aktywności związanych z wolontariatem.
Będą umieli wskazać jedną aktywność, która najbardziej pasuje do wolontariatu.
Rezultaty nauczania dotyczą części warsztatu związanej z „myśleniem i uczuciami”.
Jak już wcześniej wspomniano, bez prawidłowego nastawienia nie ma mowy o nauce, a jeśli nawet, to tylko o nieskutecznej i niesatysfakcjonującej.
Ale jak zaplanować to, co ludzie będą czuć podczas warsztatu i po nim?
Zastanów się, jak ludzie, których widzisz, mogą się czuć na początku warsztatu. Czy będą zainteresowani tematem, czy mogą być wobec niego entuzjastycznie nastawieni i zaangażowani?
Teraz zastanów się jak chciałbyś, żeby się czuli. Chcesz, żeby byli zmotywowani do uczenia się? Pewni swoich umiejętności, aktywni, wspierający się nawzajem?
Gdy wiesz już, jakie są twoje oczekiwania, wybierz odpowiednią treść warsztatu. Na przykład, jeśli chcesz, żeby uczestnicy poczuli się ze sobą związani i wspierali się wzajemnie (to ważne, skoro po zakończeniu warsztatu mają wspólnie realizować zadania, wykorzystując do tego zdobytą wiedzę i umiejętności), zaplanuj szkolenia tak, aby pozwalało uczestnikom lepiej się poznać, pracować w grupach i już podczas szkolenia i mieć przedsmak sukcesu wynikającego ze wspólnej pracy.
Zacznij pracować nad zawartością i metodologią Twojego szkolenia wtedy, gdy już określisz jego szczegółowe cele i będziesz wiedzieć, jaki wpływ ma mieć na uczestników.
Sześc wskazówek dotyczących projektowania warsztatu
- Pamiętaj o zebraniu informacji o uczestnikach: ile osób weźmie udział w warsztacie? Jakie mają oczekiwania i potrzeby? Co już wiedzą o warsztacie oraz jego tematyce?
- Włącz do programu szkolenia ćwiczenia, gry i inne stymulujące zadania. Pamiętaj, warsztat to nie wykład!
- Przemyśl dokładnie, ile czasu mogą ci zająć poszczególne aktywności. Nie bądź zbyt ambitny, bo skończy Ci się czas, zanim zrealizujesz program! Zapewnij wystarczająco dużo czasu na dyskusję po każdym ćwiczeniu lub innej aktywności. Pamiętaj, podczas warsztatów ludzie często okazują emocje, powinieneś więc zapewnić dostatecznie dużo przestrzeni na to, by mogli się nimi podzielić i o nich porozmawiać.
- Pamiętaj o udzielaniu informacji zwrotnej. Jest szczególnie ważna właśnie dla młodych ludzi. Upewnij się, że umożliwiasz im przekazywanie pozytywnych, wzmacniających informacje.
- Zaplanuj ćwiczenia w odpowiedniej kolejności. Zaczynaj od łatwiejszych zadań, stopniowo przechodząc do trudniejszych.
- Bądź elastyczny! Zastanów się wcześniej, które elementy szkolenia możesz pominąć, gdyby skończył ci się czas. Oceń, które treści możesz pominąć, jeśli czas Ci się kończy. Dodatkowo, zaplanuj też jedno lub dwa ćwiczenia na wypadek, gdyby grupa pracowała szybciej, niż przypuszczałeś.
Praktyczne wskazówki
Aby Twój warsztat był ciekawy i atrakcyjny dla uczestników, musisz pamiętać o poniższych praktycznych wskazówkach:
Miejsce, w którym odbywa się warsztat, powinno być komfortowe: z naturalnym oświetleniem,, dużą ilością świeżego powietrza i odpowiednią temperaturą. Powinna być zaaranżowane tak, żeby zachęcać do uczestnictwa w ćwiczenia. Odstaw stoły na bok, a z krzeseł utwórz krąg, co pozwoli wszystkim widzieć innych i zapobiegnie wytworzeniu hierarchii w grupie.
Sprawdź wszystkie urządzenia, narzędzia i materiały, z jakich będziesz korzystać, lub których będą używać uczestnicy warsztatu. Przedmioty, które nie działają tak, jak powinny, mogą stanowić źródło problemów i irytacji, co może zakłócić płynny przebieg warsztatu. Upewnij się również, że dla każdego uczestnika masz przygotowane materiały i nikt nie musi czekać w kolejce, żeby z nich skorzystać.
Jeśli warsztat będzie trwał dłużej, upewnij się, że masz dla grupy coś do jedzenia i picia lub poinformuj uczestników wcześniej, żeby coś ze sobą przynieśli. Jeśli to Ty zapewniasz jedzenie, weź pod uwagę różne preferencje uczestników – w grupie możesz mieć np. wegetarian, wegan, osoby mające różne alergie lub niejedzące określonych rzeczy ze względów religijnych i kulturalnych. Przerwa kawowa spowalnia warsztat, więc jeśli chcesz, żeby przeprowadzony był sprawnie i szybko, nie rób takich przerw lub po prostu przygotuj kubki i wodę tak, by można było z nich korzystać podczas szkolenia.
Jeśli jednak warsztat jest dłuższy, zaplanuj odpowiednio przerwy, gdyż ludzie nie uczą się efektywnie gdy są zmęczeni, głodni, spragnieni, lub gdy podczas szkolenia ktoś ciągle wychodzi do toalety.
Zastanów się, ile potrzebujesz czasu na przeprowadzenie szkolenia. Pamiętaj, by skończyć zgodnie z planem, ale też nie zmuszać ludzi do pracy w pośpiechu. Wszystkie najważniejsze zadania zaplanuj na początku warsztatu.
Przygotuj siebie
To naturalne, że osoba prowadząca warsztat jest zarówno przed jego rozpoczęciem, jak i w trakcie, zdenerwowana. Nieco adrenaliny może wręcz pomóc w koncentracji. Musisz jednak czuć się pewnie, zwłaszcza w kwestii znajomości tematyki warsztatu – w przeciwnym razie może to wpłynąć na Twoją mowę ciała i zarazem na Twoją wiarygodność jako trenera wśród uczestników.
Miej wszystko dopięte. Pierwszym i jednocześnie najważniejszym krokiem jest dobre przygotowanie warsztatu – tak, żebyś był z niego zadowolony. Ponadto przygotuj się na wypadek, gdyby coś poszło nie tak. Miej w zanadrzu dodatkowe ćwiczenia, które możesz przeprowadzić, gdy zostało trochę czasu. Albo odwrotnie – wiedz, z których elementów szkolenia zrezygnować, gdy czasu jest za mało. Pomocne może być również przećwiczenie warsztatu z przyjaciółmi lub samodzielny przegląd tego, co chcesz powiedzieć w każdej części (np. podczas wstępu, skomplikowanych ćwiczeń, prezentacji).
Zrelaksuj się. Zrób kilka ćwiczeń oddechowych. Jeśli tuż przed warsztatem czujesz, że zaczynasz się denerwować, weź kilka głębokich oddechów, stań prosto i poczuj się pewnie w tej pozycji lub zrób cokolwiek innego, co pomoże Ci się zrelaksować, np. posłuchaj muzyki.
Nie bój się popełniać błędów! Umiejętność wyciągania z nich wniosków pozwoli ci stać się w przyszłości lepszym trenerem. Musisz też wiedzieć, że uczestnicy nie będą nawet świadomi większości błędów, które popełnisz. Bycie pewnym siebie nie oznacza, że musisz być idealny!