Słowo “wolontariat” pochodzi z łaciny i oznacza wolną wolę lub samodzielnie podjętą decyzję. Dlatego też wolontariat oznacza chęć, by poświęcić swój czas, energię, umiejętności i zaangażowanie na wykonanie różnego rodzaju prac.
Używa się również innych terminów oznaczających wolontariat w zależności od kraju czy region, np. uczestnictwo obywatelskie, obywatelskie zaangażowanie, dobrowolny udział czy stanowisko honorowe.
Na poziomie europejskim, Rada Europy zdecydowała, że termin “dobrowolne działanie” odnosić się będzie do wszystkich typów dobrowolnej działalności, zarówno formalnej, jak i nieformalnej, która wykonywana jest przez kogoś na podstawie własnego wyboru i motywacji i nie ma na celu finansowego zysku.
Wolontariat oznacza zarówno formalne, jak i nieformalne formy dobrowolnych działań.
Wolontariat formalny to ta działalność, którą wykonuje się w ramach zorganizowanych struktur. Na przykład dotyczy to niepobierających pensji członków rady organizacji non-profit czy trenera lokalnej drużyny piłki nożnej.
Innymi słowy, wolontariusze zaangażowani w formalny wolontariat poświęcają swój czas i pracę bez wynagrodzenia poprzez organizację lub grupę społeczną.
Wolontariat nieformalny zawiera niezorganizowane formy działalności woluntarnej. Przykładowo – pomoc sąsiadom ze zrobieniem zakupów, czy organizacja sąsiedzkiego pikniku.
Wolontariusze zaangażowani w nieformalną działalność poświęcają swój czas bez wynagrodzenia innym ludziom (poza rodziną i kręgiem przyjaciół) lub środowisku (społeczność, sąsiedztwo) i nie akcje te nie są koordynowane przez żadne organizacje czy grupy.
Krótko mówiąc, zdecydowaliśmy się w tym podręczniku na następującą definicję wolontariatu, zawierającą w sobie obie formalną i nieformalną formę:
Wolontariat to bezpłatna pomoc od innych
Nie powinno się mieszkać wolontariatu z filantropią. Filantropia łączy się z transferem pieniędzy lub każdego rodzaju prezentów, do lub przez organizację lub grupę społeczną. Jednakże wolontariat to więcej niż zapewnienie pieniędzy i dóbr, łączy się z byciem aktywnym. Na przykład, jeśli zaangażujesz się w bezpłatną pomoc przy zbiórce pieniędzy lub darów dla ludzi w potrzebie, czyli zbieranie i pakowanie pieniędzy i dóbr, to ta działalność będzie wolontariatem.